Άρης Βελουχιώτης:Ο πρωτοκαπετάνιος του ΕΛΑΣ

Ο Άρης γεννήθηκε το 1905 στη Λαμία. Το πραγματικό του όνομα ήταν Θανάσης Κλάρας. Σπούδασε Γεωπόνος. Το 1922 οργανώνεται στην ΟΚΝΕ, τη νεολαία του ΚΚΕ, στο πρώτο «σχολείο» νέων κομμουνιστών επαναστατών στην Ελλάδα. Το 1925 οργανώνεται στο ΚΚΕ. Στη στρατιωτική του θητεία στέλνεται «ως επικίνδυνος κομμουνιστής» στον «Πειθαρχικό Ουλαμό» στο Καλπάκι. Το 1927 απολύεται από τον στρατό και φτάνοντας στην Αθήνα, ξανασυνδέεται με την ΟΚΝΕ και γρήγορα αναδεικνύεται στέλεχός της. Για τη δράση του μέχρι και το 1936, φυλακίστηκε πολλές φορές και εξορίστηκε στη Γαύδο.

Συλλαμβάνεται από τη δικτατορία του Μεταξά στα τέλη του 1936 αλλά καταφέρνει να αποδράσει. Συλλαμβάνεται ξανά στις 28 Σεπτεμβρίου του 1937 και στέλνεται στις φυλακές της Αίγινας απ’ όπου λίγο αργότερα μεταφέρεται στην Κέρκυρα. Εκεί θα υπογράψει δήλωση μετάνοιας και θα αφεθεί ελεύθερος. Όπως αναφέρεται στο Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ, τόμος Β1, ο  Άρης υπέγραψε τη δήλωση μετά από σχετική εντολή του Μιχάλη Τυρίμου, μέλους της ΚΕ και επίσης φυλακισμένου στις φυλακές της Κέρκυρας. Ο Τυρίμος τη μετέφερε σαν "εντολή" του Νίκου Ζαχαριάδη, με σκοπό ο Άρης να πρωτοστατήσει στην ανασυγκρότηση των Κομματικών Οργανώσεων που είχαν πληγεί από τις διώξεις. Ο ίδιος ο Τυρίμος, όμως, όπως αποδείχθηκε αργότερα, δρούσε υπό τις οδηγίες της Ασφάλειας - κάτι το οποίο ο Άρης προφανώς δεν μπορούσε να γνωρίζει.

Τον Ιούλιο του 1941 ο Άρης συνδέθηκε με την ΚΕ, η οποία τον αποκατέστησε στο Κόμμα. Ήδη η χώρα βρίσκεται υπό τριπλή κατοχή Γερμανών, Ιταλών, Βουλγάρων. Λίγους μήνες αργότερα παίρνει εντολή για τη δημιουργία ένοπλων αντάρτικων ομάδων στη Ρούμελη.  Τον Φεβρουάριο του 1942 ιδρύθηκε ο Εθνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός (ΕΛΑΣ). Τον Μάιο του 1942 πραγματοποιείται σύσκεψη στελεχών του Κόμματος στη Λαμία, όπου αποφασίζεται να βγουν αμέσως στο βουνό δυο ανταρτοομάδες. Έτσι, δημιουργήθηκε η πρώτη ομάδα στη Δ. Φθιώτιδα με επικεφαλής τον Θανάση Κλάρα, ως ταγματάρχη Άρη Βελουχιώτη πλέον. Με αυτό το όνομα θα χαραχτεί στη μνήμη, τη συνείδηση και το τραγούδι του λαού μας.

Το Μάιο του 1943 ο Άρης επωμίστηκε την ευθύνη του καπετάνιου του Γενικού Στρατηγείου του ΕΛΑΣ, με στρατιωτικό αρχηγό τον στρατηγό Στέφανο Σαράφη και πολιτικό αντιπρόσωπο του ΕΑΜ τον Ανδρέα Τζήμα (Σαμαρινιώτη). Η ιστορία κατέγραψε με χρυσά γράμματα την προσωπική συμβολή του Άρη στον ένοπλο αγώνα του ΕΛΑΣ.

Αν στη ζωή μου υπάρχει ένα σημείο που με συγκίνησε και με περηφάνια αφάνταστη από καιρού σε καιρό, γυρίζω και βλέπω, είναι ακριβώς η εποχή που μπήκα στο Κομμουνιστικό Κόμμα. (...) Το Κομμουνιστικό Κόμμα εξαγνίζει και δημιουργεί αγωνιστές αφοσιωμένους στη μεγάλη υπόθεση του προλεταριάτου. Είναι το μόνο Κόμμα που οδηγεί τους εκμεταλλευόμενους στον ιστορικό δρόμο: Στην οριστική απελευθέρωση του προλεταριάτου. Στο Κόμμα αυτό έδωσα όλη μου τη ζωή και θα συνεχίσω να δίνω όσες δυνάμεις μου απομείναν στον αγώνα του, για το ψωμί των εργαζομένων, κατά των φόρων και των πολέμων, για την επανάσταση

Θανάσης Κλάρας,

Ριζοσπάστης, 9/9/1931

Τις τελευταίες ημέρες της Κατοχής, η πρωτοπόρα δράση του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ υπό την καθοδήγηση του ΚΚΕ είχε διαμορφώσει τη δυνατότητα ώστε να γύρει οριστικά η πλάστιγγα προς όφελος των εργατικών-λαϊκών δυνάμεων. Την ίδια στιγμή όμως είχαν διαμορφωθεί και οι προϋποθέσεις ώστε οι αστικές δυνάμεις της χώρας με την καθοριστική βοήθεια των Βρετανών ιμπεριαλιστών συμμάχων τους να περάσουν στην αντεπίθεση. Εν μέσω κατοχής είχαν καταφέρει να σύρουν το ΕΑΜικό κίνημα σε συμφωνίες που περιόριζαν τη δράση του. Έτσι, το ΚΚΕ, κόντρα στο συσχετισμό δυνάμεων που διαμορφώθηκε στη διάρκεια της Κατοχής, εγκλωβίστηκε στη μέγγενη των συμβιβασμών με τις αστικές δυνάμεις, στο όνομα επίτευξης της ανύπαρκτης "εθνικής ή αντιφασιστικής ενότητας". Ο εγκλωβισμός ήταν αποτέλεσμα των στρατηγικών αδυναμιών του Κόμματος και του Διεθνούς Κομμουνιστικού Κινήματος εκείνη την περίοδο, που είχαν ως συνέπεια την επιδίωξη του σχηματισμού μιας αντιφασιστικής κυβέρνησης, η οποία θα άνοιγε τον δρόμο για ένα πιο σταδιακό πέρασμα στον Σοσιαλισμό, κάτι που τελικά δεν επιβαιβεώθηκε πουθενά.

Η ένοπλη ταξική σύγκρουση του Δεκέμβρη του 1944 στην Αθήνα υπήρξε αντικειμενική και αναπόφευκτη μέσα σε συνθήκες που είχε τεθεί το ζήτημα ποια τάξη θα καταλάμβανε την εξουσία. Στις 12 Φεβρουαρίου υπογράφηκε η απαράδεκτη «Συμφωνία της Βάρκιζας» που προέβλεπε την αποστράτευση και τον αφοπλισμό του ΕΛΑΣ με υποσχέσεις για τη διασφάλιση των πολιτικών και συνδικαλιστικών ελευθεριών. Από την επόμενη μέρα της Συμφωνίας ένα πραγματικό κύμα τρομοκρατίας ξεδιπλώθηκε σε όλη τη χώρα από την ντόπια αστική τάξη και τους διεθνείς συμμάχους της. Ο ηρωικός και τιτάνιος αγώνας του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας (ΔΣΕ), που ξεκίνησε κάτω από χειρότερες συνθήκες το 1946 υπήρξε η απαραίτητη και επιβεβλημένη απάντηση του εργατικού - λαϊκού κινήματος. Αποτέλεσε την κορύφωση της ταξικής πάλης στη χώρα μας, αφού για πρώτη και μοναδική φορά αμφισβητήθηκε η καπιταλιστική εξουσία. Ο ΔΣΕ συνιστά τη μεγαλύτερη απόδειξη ότι οι λάθος επιλογές του ΚΚΕ, που πληρώθηκαν βαριά κυρίως από τα μέλη και τα στελέχη του, οφείλονταν σε αδυναμίες και προβλήματα στις στρατηγικές του επεξεργασίες και όχι σε συνειδητή υποχώρηση μπροστά στον ταξικό εχθρό.

Ο Άρης διαφώνησε με τη συμφωνία της Βάρκιζας και ανέλαβε πρωτοβουλίες, απειθαρχώντας στις Κομματικές Αποφάσεις, για τη συγκρότηση νέου αντάρτικου στρατού. Στις 5-10 Απριλίου συνήλθε η 11η Ολομέλεια της ΚΕ, η οποία τον καταδίκασε και τον διέγραψε από μέλος του Κόμματος. Στις 16 Ιουνίου, καταδιωκόμενος και περικυκλωμένος από το 118^ο Τάγμα Εθνοφυλακής στη Μεσούντα, ο Άρης επέλεξε να βάλει τέρμα στη ζωή του, παρά να παραδοθεί.

Από την αρχή της δεκαετίας του 1960, εκ μέρους του Κόμματος, υπήρξαν πράξεις πολιτικής αποκατάστασης του Άρη, παρέμενε όμως "ανοιχτό" το ζήτημα της επίσημης αποκατάστασής του. Το 2011, η Πανελλαδική Συνδιάσκεψη του ΚΚΕ αποφάσισε την πολιτική του αποκατάσταση, ενώ η Πανελλαδική Συνδιάσκεψη του Κόμματος το 2018 αποφάσισε και την κομματική του αποκατάσταση.

Ο Άρης ήταν κομμουνιστής και στέλεχος του ΚΚΕ, βγαλμένος από τα σπλάχνα του. Κοσμοθεωρία του ήταν ο μαρξισμός - λενινισμός. Απ’ αυτήν πήγαζε το οξυμένο ταξικό του κριτήριο, η ακατάβλητη πίστη του στο δίκιο και τη δύναμη του λαού. Εξαιτίας της κοσμοθεωρίας και της δράσης του κυνηγήθηκε όπως τόσοι και τόσοι λαϊκοί αγωνιστές της περιόδου από το αστικό κράτος, αναγκάστηκε να μάθει να δουλεύει στην παρανομία, σκληραγωγήθηκε στις εξορίες, στα βασανιστήρια, στο καμίνι της ταξικής πάλης και εκεί απέκτησε τα χαρακτηριστικά που τον έκαναν να αγαπηθεί τόσο από τον λαό. Ήταν ιδιοφυής στρατιωτικός, με στρατηγική σκέψη και σπάνια τακτική αντίληψη στο πεδίο της μάχης.

Σήμερα, αρκετές δεκαετίες μετά, μπορούμε να  διαβεβαιώσουμε ότι ο ένοπλος αγώνας που υποστήριζε ο Άρης, ήταν μια αναγκαιότητα της όξυνσης της ταξικής πάλης. Αν και η στρατηγική αντίληψη του Άρη δεν ήταν απαλλαγμένη από τις αντιφάσεις της στρατηγικής του ΚΚΕ, είχε δίκιο που επέκρινε τη Συμφωνία της Βάρκιζας και τον αφοπλισμό του ΕΛΑΣ. Ωστόσο, θα ήταν πολύ πιο σημαντική η συμβολή του Άρη, εάν πειθαρχώντας στις  αποφάσεις του Κόμματος και ταυτόχρονα παλεύοντας μέσα από τις γραμμές του, έθετε τις οργανωτικές, στρατιωτικές ικανότητες που είχε, τη μεγάλη πείρα του στη διάθεση του Κόμματος, αν τις υπέτασσε στις αρχές λειτουργίας της κομματικής συλλογικότητας. Η ατομική επιλογή απειθαρχίας του, ως μέσου πίεσης στο ΚΚΕ για να αλλάξει τη θέση του, δεν ήταν δυνατό να έχει αποτελέσματα.

Το δίδαγμα που βγαίνει από την ιστορία του Άρη μέσα στην ιστορία του ΚΚΕ είναι ότι μια λαθεμένη απόφαση μπορεί αποτελεσματικά να διορθωθεί μόνο μέσα από τη συλλογική επεξεργασία και την πρακτική υλοποίησή της. Ταυτόχρονα, τα βαθύτερα διδάγματα αφορούν τις συλλογικές ευθύνες των ανώτερων καθοδηγητικών οργάνων του Κόμματος, δηλαδή της ΚΕ και του ΠΓ. Η έλλειψη συλλογικής λειτουργίας τους σε κρίσιμες περιόδους της ταξικής πάλης εκμηδένιζε την ουσιαστική λειτουργία της αρχής του δημοκρατικού συγκεντρωτισμού: «Αποφασίζουμε συλλογικά, πλειοψηφικά, δρούμε ενιαία, μονολιθικά». Η απόφαση για τη Συμφωνία της Βάρκιζας δεν ήταν αποτέλεσμα μιας τέτοιας λειτουργίας.

Το σίγουρο είναι όμως ένα, ο Άρης Βελουχιώτης, ο πρωτοκαπετάνιος του ΕΛΑΣ, δεν πέθανε. Βρίσκεται πάντα ολοζώντανος ανάμεσά μας, μέσα στον αγώνα που δίνουμε για να τσακίσουμε τον κόσμο της εκμετάλλευσης και να χτίσουμε τη νέα κοινωνία, τον σοσιαλισμό-κομμουνισμό. Εκείνοι που προσπάθησαν και προσπαθούν να καπηλευτούν την προσφορά του και το τραγικό τέλος του, δεν πρέπει να ξεχνούν ότι ο Άρης ήταν κομμουνιστής. Έμεινε πιστός στο Κόμμα. Πιστός στην ιδεολογία και τα ιδανικά του ΚΚΕ ως την τελευταία του πνοή.

Ψαξ’ το παραπάνω

• Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ, τόμος Β1, Κεφάλαιο 10.3 «Ο Άρης Βελουχιώτης», σελ. 450-458, εκδ. “Σύγχρονη Εποχή”