Ας μιλήσουμε για «συμμετοχή»…

Η μήπως όχι; Ειδικά για τον ΣΥΡΙΖΑ, αυτή η συζήτηση, που έχει και στοιχεία αντιπαράθεσης, είναι μέρος της συνολικότερης συζήτησης για τον μετασχηματισμό και τη λεγόμενη «διεύρυνση» του κόμματος. Ο στόχος είναι να αντιστοιχιθεί και οργανωτικά στη σημερινή σοσιαλδημοκρατική πολιτική του φυσιογνωμία, να κατοχυρώσει τον ρόλο του ως βασικού «πυλώνα» της σοσιαλδημοκρατίας στη χώρα και να υπηρετηθεί καλύτερα έτσι η επιδίωξη της κυβερνητικής εναλλαγής. Πρόκειται, με άλλα λόγια, για τη «σφραγίδα» στο «διαζύγιο» που εδώ κι καιρό έχει πάρει ο ΣΥΡΙΖΑ με ό,τι θυμίζει «αριστερά».

Όσοι, εντός του ΣΥΡΙΖΑ, αντιδρούν σε αυτές τις αλλαγές -και λοιδορούνται από τους συντρόφους τους και τον αστικό τύπο ως τα «βαρίδια» που τραβάνε το κόμμα πίσω «στο 3%» προκειμένου να μην χάσουν τα προνόμιά τους- στην ουσία προτάσσουν την ανάγκη να διατηρήσει ο ΣΥΡΙΖΑ ορισμένα ψήγματα του «αριστερού» του προφίλ, για να μπορεί πιο εύκολα να ενσωματώνει κόσμο με τέτοιες αναφορές. Τέτοιες επιμέρους διαφωνίες δεν είναι καινούριο φαινόμενο στα αστικά κόμματα και ιδιαίτερα στα σοσιαλδημοκρατικά. Λειτουργούν ως «οξυγόνο» και ως άλλη μια «απόχη» με την οποία επιχειρούν να «μαζεύουν» λαϊκές δυνάμεις που δυσαρεστούνται από την πολιτική τους.

Όποιος πιστεύει πως πρόκειται για κάποιου είδους καινοτομία, μάλλον θα απογοητευτεί. Η πρώτη φορά που εκλέχθηκε αρχηγός κόμματος στην Ελλάδα με τέτοια διαδικασία ήταν το μακρινό 2004, όταν ο Γ. Παπανδρέου αναδείχθηκε στην ηγεσία του ΠΑΣΟΚ, ενώ ανάλογη διαδικασία ακολουθεί και η ΝΔ από το 2009.

Ο συγκεκριμένος τρόπος εκλογής δεν επινοήθηκε, φυσικά, στην Ελλάδα, αλλά είναι «εισαγόμενος» από το εξωτερικό και κυρίως από τις ΗΠΑ. Εκεί, τα δύο μεγάλα αστικά κόμματα, διεξάγουν τις λεγόμενες «προκριματικές» εκλογές για να αναδείξουν τον υποψήφιό τους για την Προεδρία της χώρας. Μόνο που -τόσο στις προκριματικές, όσο και στις προεδρικές εκλογές- ο νικητής έχει συνήθως καθοριστεί πριν ανοίξουν οι κάλπες. Το «χρίσμα» το δίνουν οι επιχειρηματικοί όμιλοι με πολύ πιο φανερό τρόπο από ότι στην Ελλάδα, μέσω των τεράστιων χορηγιών τους προς τον υποψήφιο που προτιμούν. Είναι τέτοιος, μάλιστα, ο σεβασμός στη «λαϊκή βούληση» που έχουμε δει να εκλέγεται Πρόεδρος ο υποψήφιος που πήρε λιγότερες ψήφους (!!!), χάρη στο πολύπλοκο εκλογικό σύστημα που ισχύει. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το 2016, όταν ο Ντ. Τραμπ αναδείχθηκε πρόεδρος έχοντας λάβει 3 εκατομμύρια λιγότερες ψήφους από την αντίπαλό του, Χ. Κλίντον.

Για το πόσο προοδευτικές είναι τέτοιου είδους διαδικασίες, ας σημειώσουμε ότι -με έναν τρόπο- προσιδιάζουν με τα πρότυπα λειτουργίας της καπιταλιστικής μετοχικής επιχείρησης. Δεν είναι τυχαίο ότι το συγκεκριμένο σύστημα εκλογής περιγράφεται στα αγγλικά με τη φράση «one member-one vote», δηλαδή «ένα μέλος-μία ψήφος», που αποτελεί παραλλαγή του «one share-one vote», δηλαδή «μια μετοχή-μια ψήφος», αρχή με βάση την οποία λαμβάνονται αποφάσεις στα διοικητικά συμβούλια των μετοχικών εταιρειών.

Είναι μεγάλος ο πειρασμός να απαντήσει κανείς στο παραπάνω μόνο ειρωνικά, επικαλούμενος τις εικόνες πανηγυριού που βλέπουμε κάθε τόσο σε τέτοιες διαδικασίες, με ουρές κόσμου να περιμένουν να καταθέσουν το «τρίευρο» για να ψηφίσουν για αρχηγό ενός κόμματος, το οποίο μπορεί και να μην ψηφίζουν καν στις βουλευτικές εκλογές, όπως και άλλα τραγελαφικά που έχουν καταγραφεί…

Ποια είναι, όμως, η ουσία που κρύβεται πίσω από αυτό; Τέτοιες διαδικασίες οδηγούν με βεβαιότητα σε κόμματα περισσότερο αρχηγικά (κάτι που έτσι κι αλλιώς χαρακτηρίζει τα αστικά κόμματα), «μπετοναρισμένα», πλήρως συντεταγμένα με τη «γραμμή» και της επιδιώξεις του τμήματος της αστικής τάξης που εκφράζουν, χωρίς καμία «χαραμάδα» για να εκφραστεί η παραμικρή αμφισβήτηση. Η επίφαση της «συμμετοχής» των μελών μια φορά στα τέσσερα χρόνια είναι η άλλη όψη της μη ουσιαστικής συμμετοχής όλο το υπόλοιπο διάστημα, κάτι που, άλλωστε, χαρακτηρίζει γενικά την αστική δημοκρατία. Δεν είναι τυχαίο ότι η υποστηρικτική προς την πρόταση του Α. Τσίπρα αρθρογραφία, δίπλα στα μεγάλα λόγια περί «συμμετοχής», επικαλείται τον ελάχιστο χρόνο που έχει σήμερα ένας εργαζόμενος για «να ασχοληθεί με τα κοινά» και την ανάγκη αντιστοίχησης με αυτή την πραγματικότητα.

Οι πρόεδροι που εκλέγονται από ένα τέτοιο «ρευστό» εκλογικό σώμα δεν είναι στη συνέχεια υποχρεωμένοι να λογοδοτήσουν πουθενά, αφού αυτό δεν συνέρχεται ποτέ ξανά μέχρι τις επόμενες εκλογές, σε αντίθεση, για παράδειγμα, με μια Κεντρική Επιτροπή ή ένα συνεδριακό σώμα εκλεγμένων αντιπροσώπων. Μπορούν, λοιπόν, να επιβάλουν οποιαδήποτε απόφαση θέλουν, στο όνομα του «λαού» που τους εξέλεξε. Τα κομματικά όργανα, εκτός από το να λειτουργούν ως «σκαλοπάτια» ανέλιξης στελεχών-παραγόντων, παίζουν τυπικό ρόλο επικύρωσης αποφάσεων και οι κομματικές οργανώσεις, αν υπάρχουν, είναι μόνο για να χειροκροτούν.

Είναι, εξάλλου, χαρακτηριστικές οι ενστάσεις που διατυπώνουν στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ, ότι αν υιοθετηθεί αυτή η διαδικασία, θα έχουν την οποιαδήποτε τύχη να εκλεγούν μόνο τα στελέχη που τυγχάνουν μεγαλύτερης προβολής από τα ΜΜΕ. Τι να γίνει, τα έχει και αυτά η ζωή…

Οι προτάσεις για διεξαγωγή διαδικτυακών δημοψηφισμάτων με συμμετοχή των μελών για διάφορα θέματα καθόλου δεν αναιρούν τα παραπάνω, αλλά αντίθετα εντάσσονται στην ίδια ακριβώς λογική. Η παθητικότητα, η αδράνεια και η απουσία ζωντανής συζήτησης και ανταλλαγής απόψεων, θα επιχειρείται να «κρύβονται» πίσω από τα «κλικ» με τα οποία τα μέλη-followers θα επικυρώνουν προειλημμένες αποφάσεις ή θα τοποθετούνται με αποσπασματικό τρόπο σε επιμέρους ζητήματα που άπτονται των διαφόρων «σφαιρών ζωής», πάντα ως «άτομα» και με βάση την «ταυτότητα» που ο καθένας φέρει στην εκάστοτε «σφαίρα» (σήμερα ως γυναίκα, αύριο ως αθλήτρια, μεθαύριο ως Ελληνίδα της διασποράς και πάει λέγοντας). Η υλοποίηση της όποιας απόφασης θα είναι και πάλι υπόθεση του αρχηγού ή της Κοινοβουλευτικής Ομάδας και όχι της συλλογικής δράσης του συνόλου των μελών.

Μπορεί, λοιπόν, κάποιος να τοποθετηθεί για τους κανόνες της ΕΕ για τα προσωπικά δεδομένα ή για ένα περιβαλλοντικό νομοσχέδιο, είναι, όμως, κάπως δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι κόμματα σαν τη ΝΔ ή τον ΣΥΡΙΖΑ θα θέσουν ποτέ σε ηλεκτρονική ψηφοφορία τη θέση των κομμάτων τους για τη συμμετοχή της χώρας στην ΕΕ, την ελληνοαμερικανική συμφωνία για τις βάσεις, το Ταμείο Ανάκαμψης, την «πράσινη ανάπτυξη» κ.α.

Αλλά, εδώ που τα λέμε, οι αστικές δυνάμεις έχουν αποδείξει ότι δεν έχουν κανέναν ενδοιασμό να γράφουν στα παλιά τους τα παπούτσια τη λαϊκή θέληση όπως εκφράζεται ακόμα και μέσα από πανεθνικά δημοψηφίσματα, όταν αυτή δεν τους αρέσει (όπως π.χ. όταν έβαζαν τους λαούς της Γαλλίας και της Ιρλανδίας να ψηφίζουν ξανά και ξανά μέχρι να βγει «ναι» στο Ευρωσύνταγμα, ή το «όχι» που έγινε «ναι» μετά το δημοψήφισμα-απάτη του ΣΥΡΙΖΑ το 2015). Σε ένα ηλεκτρονικό εσωκομματικό δημοψήφισμα θα «κωλώσουν»;

Κάθε φορά που «ζεσταίνεται» η συζήτηση για τη λειτουργία των κομμάτων, υπάρχουν και κάποιοι που νομίζουν ότι είναι καλή ευκαιρία για αυτούς να επιτεθούν, ή τουλάχιστον θα αφήσουν αιχμές για το ΚΚΕ. Πάει, όμως, πολύ αυτοί που θεωρούν λογικούς τίτλους ειδήσεων όπως «με απόφαση Μητσοτάκη αναβάλλεται το συνέδριο της ΝΔ» ή το να επαναλαμβάνεται μια ψηφοφορία στο συνέδριο του ΣΥΡΙΖΑ όσες φορές χρειάζεται μέχρι να υπερψηφιστεί η πρόταση του Τσίπρα, να κάνουν υποδείξεις στο ΚΚΕ για τη δημοκρατικότητα της εσωκομματικής του λειτουργίας.

Φυσικά είναι άτοπο να συγκρίνουμε τη λειτουργία του Κόμματος της εργατικής τάξης με αυτή των αστικών κομμάτων, αλλά ο τρόπος που πραγματοποιήθηκε πρόσφατα -σε συνθήκες πανδημίας- το 21^ο Συνέδριο του ΚΚΕ και όλη η πολύμηνη προσυνεδριακή διαδικασία, οι τρεις γύροι Γενικών Συνελεύσεων και ψηφοφοριών σε κάθε Κομματική Οργάνωση, οι εκατοντάδες ανοιχτές συσκέψεις σε κάθε γειτονιά, πανεπιστήμιο και σε χώρους δουλειάς, τα εκατοντάδες άρθρα που φιλοξενήθηκαν στον Προσυνεδριακό Διάλογο, απαντούν από μόνα τους.

Το ίδιο ισχύει και για τη συλλογική συζήτηση για τον απολογισμό και σχεδιασμό δράσης, την εκλογή νέων Οργάνων, που βρίσκεται σε εξέλιξη αυτή την περίοδο στην ΚΝΕ, σε αντιπαράθεση με άλλες πολιτικές νεολαίες, όπου ο αρχηγός του κόμματος διορίζει τον πρόεδρο ή τις διαλύει ολόκληρες και τις ξαναστήνει μέσα σε ένα βράδυ...

Αυτά, όμως, για να γίνουν προϋποθέτουν Κόμμα και Οργάνωση εθελοντών ομοϊδεατών, συνειδητά στρατευμένων στους πολιτικούς σκοπούς που αντιστοιχούν στα συμφέροντα της τάξης τους. Στην πάλη για αυτούς τους κοινούς σκοπούς, ο καθένας μπορεί να συνεισφέρει με τη σκέψη και τα ιδιαίτερα ταλέντα του και να αναπτύσσει την προσωπικότητά του «κερδίζοντας» από τη συλλογική πρόοδο. Είναι σαφές ότι τα παραπάνω δεν μπορούν να ισχύσουν στα αστικά κόμματα.

Οι δυνάμεις του συστήματος, όχι μόνο δεν φοβούνται, αλλά επιδιώκουν τη -με διάφορες μορφές- συμμετοχή του λαού και της νεολαίας, όταν αυτή λειτουργεί υποστηρικτικά προς τα συμφέροντα και τις επιδιώξεις τους ή ακόμα και ως ανώδυνη εκτόνωση. Αν δεν μπορούν να πετύχουν κάτι από αυτά, προτιμούν να έχουν τον κόσμο «στον καναπέ»...

Αυτό που σίγουρα δεν θέλουν, είναι η συμμετοχή-οργάνωση του εργαζόμενου στο σωματείο του, του φοιτητή στον Σύλλογό του, του μαθητή στο μαθητικό συμβούλιο, όταν αυτή συνδυάζεται με συλλογική συζήτηση μεταξύ αυτών που έχουν κοινά συμφέροντα και με δράση που έχει ως πυξίδα τις δικές τους ανάγκες. Γι΄ αυτό και βλέπουμε τις ίδιες δυνάμεις που αποθεώνουν τη λαϊκή συμμετοχή στις διαδικασίες τύπου «star system» για την ανάδειξη αρχηγών κομμάτων, να ψηφίζουν νόμους που δυσκολεύουν την πραγματοποίηση γενικής συνέλευσης σε ένα σωματείο, να θεσπίζουν πανεπιστημιακή αστυνομία για να καταστέλλει τη δράση του φοιτητικού κινήματος, να στέλνουν εισαγγελείς στα σχολεία όταν οι μαθητές κάνουν συνελεύσεις και αποφασίζουν να αγωνιστούν, να θέτει ασφυκτικούς περιορισμούς στο δικαίωμα στη διαδήλωση και πάει λέγοντας.

Αυτή η συμμετοχή είναι, όμως, που μπορεί να δώσει απαντήσεις στις ανησυχίες των νέων σήμερα, να επηρεάσει πραγματικά τις εξελίξεις, να φέρει κατακτήσεις, να τους βοηθήσει να βγάλουν πιο στέρεα συμπεράσματα και να ανοίξει τον δρόμο για ριζικές ανατροπές υπέρ των πολλών.